Kanban, system sygnałów usprawniający logistykę (wewnętrzną) w firmie. Można się zastanawiać, czy takie rozwiązanie jest potrzebne. Istnieje przecież tyle dobrych systemów ERP, dzięki którym „wszystko wiadomo”. Czy na pewno tak jest? System ERP jest oczywiście przydatny, przede wszystkim do prowadzenia ewidencji, śledzenia dystrybucji artykułów używanych w firmie, wydawania i kontroli realizacji zleceń produkcyjnych, stanów zapasów magazynowych… Tak, systemy ERP radzą sobie z tymi zagadnieniami, trochę lepiej, lub trochę gorzej, ale wystarczająco dobrze, by każda większa firma miała taki system.
Problemy z systemami ERP widzę gdzie indziej. Przede wszystkim dostęp do takiego systemu musi być odpowiednio zorganizowany: terminale stacjonarne, coraz częściej także mobilne. Po drugie – systemy ERP, pomimo zapewnień dostawców, nie są zwykle intuicyjne; trudno się nimi posługiwać bez dobrego przeszkolenia. Zawierają wiele szczegółowych informacji dotyczących produkcji w danej firmie i umożliwiają manipulacje nimi na bardzo zaawansowanym poziomie. Po trzecie – tego typu rozwiązania są zwykle dość kosztowne, tak przy wdrożeniu, jak i podczas eksploatacji (utrzymanie i rozwój).
W dążeniu do gładkiego przepływu…
Kanban to system, którego głównym celem jest organizacja niezakłóconego przepływu materiałów, produkcji w toku, oraz tej części informacji, która dany przepływ organizuje. Tylko tyle. Prosty system kanban niesie ze sobą następujące informacje:
- Co ma zostać wykonane,
- Kto ma to działanie wykonać,
- Kiedy to należy wykonać.
Przykładowo: paleta, przechowywana w magazynie surowców, na której znajduje się dany materiał, jest opisana w systemie ERP wieloma parametrami: dane o surowcu, certyfikaty (o ile są konieczne), dane o dostawcy, numer identyfikacyjny palety, numer serii, data ważności, itd. Kanban przekazany operatorowi wózka widłowego oznacza jedynie (w danym systemie): „natychmiast pobierz jedną paletę z regału C125 w magazynie B i dostarcz ją do hali nr 5”. Kanban może oczywiście zawierać więcej informacji, jednak – zgodnie z zasadą Carla von Clausewitza, pruskiego generała epoki napoleońskiej „wszystko należy upraszczać w największym, możliwym stopniu, ale nie bardziej” – powinno jej być tylko tyle, ile jest konieczne do wykonania danego działania.
Kanban elementem zarządzania wizualnego
Zaletą systemu kanban jest przede wszystkim jego prostota oraz to, że jest elementem tzw. zarządzania wizualnego. Kanban musi być widoczny, i to widoczny natychmiast, kiedy coś jest do wykonania, dla osób, które mają to zrobić. Do systemu ERP trzeba zajrzeć, odszukać potrzebną informację, czyli wykonać szereg czynności przygotowawczych, zanim dotrzemy do tego, co dla nas istotne. Kanban pokazuje się sam, automatycznie, wtedy, i tylko wtedy, gdy dane działanie jest wymagane.
Czy w takim razie musi to być kanban w postaci elektronicznej? Nie, nie musi, jednak, jeżeli w jakikolwiek sposób ułatwi to jego przekazywanie, może być przesyłany tą drogą. Przykładowo: przekazywanie kanbanów z hali na zewnątrz, do operatora wózka widłowego, który może być gdziekolwiek na terenie zakładu, i równocześnie do magazynu, gdzie dany artykuł musi zostać przygotowany do odbioru i wystawiony na przykład na rampę. Proste tablety (niekoniecznie przemysłowe), a nawet smartfony są do tego jak najbardziej odpowiednie. Zamiast kolorowego kartonika lub plastikowego żetonu pracownicy odbierają sygnały w postaci kolorowych etykiet wyświetlanych na ekranie, zgłaszanych sygnałami dźwiękowymi i/lub wibracją.
A co w przypadku zmian?
Kanban elektroniczny, choć trochę droższy we wdrożeniu, ma także i tą zaletę, że łatwiej go rekonfigurować, a także łatwiej wprowadzić priorytetową kolejkę kanbanów (np. zasady heijunki) z możliwością tzw. „wywłaszczania”. Wywłaszczaniem nazywam czasowe anulowanie bieżącego kanbana, o ile sytuacja tego wymaga, i ustawienie go na szczycie kanbanów oczekujących do realizacji z jednoczesnym pobraniem i realizacja kolejnego kanbana w kolejce. Przykładem takiej sytuacji może być zlecenie dla operatora wózka widłowego pobrania surowca z magazynu, przy którym w danej chwili stoi samochód i blokuje rampę. Samochodu nie można usunąć „na chwilkę” tylko po to, by operator wózka mógł pobrać jedną paletę. Operator wózka nie powinien stać przy magazynie i czekać, aż rampa i obsługa magazynu będą wolni. W takiej sytuacji anuluje czasowo bieżący kanban i realizuje kolejny, po czym wraca do magazynu zrealizować ten wcześniej zawieszony.
System kanban to proste narzędzie do usprawnienia przepływu wewnątrz firmy. Proste nie oznacza jednak, że łatwe do opracowania i wdrożenia. Co należy zrobić, by wdrożyć poprawnie działający system kanban postaram się opisać w następnym artykule.
Henryk Metz
